Verkiezingen komen er aan! #1 (posted 2023-07-26)
Een kleine drie weken geleden viel het kabinet Rutte-4. Sindsdien hebben premier Rutte en alle vice-premiers aangekondigd na de demissionaire periode de politiek te gaan verlaten. Twee lijsttrekkers van de verkiezingen van 2021 waren al vertrokken en nog eens drie hebben aangekondigd niet verder te gaan. We gaan de verkiezingen van 22 november dus tegemoet met een flink aantal verse lijsttrekkers. Nu al (redelijk) zeker zijn:
- VVD: Dilan Yeşilgöz
- PVV: Geert Wilders
- D66: Rob Jetten
- PvdA/GroenLinks: Frans Timmermans
- SP: Lilian Marijnissen
- Volt: Laurens Dassen
- BBB: Caroline van der Plas
Het grote vraagteken is wie de kar gaat trekken voor het CDA. En of Pieter Omtzigt mee gaat doen met een eigen partij.
Ondertussen zijn de opiniepeilers hard aan het werk met ruwweg de volgende resultaten:
- VVD: 25 - 28 (nu 34)
- PVV: 15 - 19 (nu 17)
- CDA: 5 - 7 (nu 15)
- D66: 9 - 10 (nu 24)
- PvdA/GroenLinks: 25 - 28 (nu 17)
- SP: 6 - 7 (nu 9)
- Volt: 4 - 8 (nu 3)
- JA21: 4 - 6 (nu 3)
- BBB: 21 - 25 (nu 1)
Er lijkt zich dus een driestrijd tussen VVD, BBB en PvdA/GL af te tekenen. Zonder twee van deze drie zal geen meerderheid mogelijk zijn. En zelfs met twee van deze drie zijn er dan volgens de huidige peilingen nog minstens drie andere partijen nodig voor een meerderheid. Dus een kabinet met minstens vijf partijen.
Ik ben superbenieuwd naar hoe de dynamiek in de verkiezingsdebatten zich gaat ontwikkelen. Dilan Yeşilgöz en Caroline van der Plas hebben momenteel een aanzienlijke gunfactor. Beiden zijn ook "eigenaar" van onderwerpen die kiezers belangrijk vinden: asiel en criminaliteit aan de ene kant, opkomen voor de boeren en de breedgevoelde wens naar verandering.
Maar wat als tijdens de verkiezingscampagne de boeren en de asielzoekers buiten beeld blijven? Criminaliteit is niemand vóór, en verandering zowat niemand tegen. Dus dan zullen Dilan en Caroline moeten overtuigen op onderwerpen die minder de hunne zijn. Kunnen ze dat?
Ondertussen is de kandidatuur van Frans Timmermans als leider van de PvdA/GroenLinks-combinatie in die contreien positief ontvangen. Maar elders zijn er een hoop mensen die niks van hem moeten hebben.
Er zou dus makkelijk een dynamiek kunnen ontstaan van "iedereen tegen Frans" en allerlei persoonlijke aanvallen. Ik denk (en hoop) dat Frans Timmermans ervaren en verstandig genoeg is het spel niet op dat niveau te spelen. Alles wijst erop dat hij flink wat plannen heeft om de problemen in Nederland aan te pakken. Dat zouden kiezers die vooral uitstelgedrag gewend zijn best eens interessant kunnen vinden.
Wat als hij in plaats van de andere lijsttrekers aan te vallen, hij ze juist complimenteert met een aantal van hun plannen? Zou zelfs kunnen met Geert Wilders: "We denken over een aantal zaken te verschillend, dus ik zie ons niet samen in een kabinet willen stappen. Maar ik zou na de verkiezingen graag met u samenwerken op het gebied van ..."
De grootste worden is niet de eerste prioriteit voor PvdA/GL. Wat ze moeten doen is zorgen dat de combinatie VVD, BBB, PVV, JA21 en CDA niet, eventueel nog gesteund door SGP, een meerderheid haalt. Zo'n meerderheid hebben ze bij verschillende peilingen, en ook in de eerste kamer. In dat geval zal de VVD graag willen regeren over rechts. Of dat gaat lukken hangt natuurlijk af van BBB en CDA, die dat ook moeten willen. Maar zelfs als ze dat (in eerste instantie) niet willen, zullen onderhandelingen over een kabinet met PvdA/GL en VVD of PvdA/BBB steeds overschaduwd worden door deze alternatieve optie.
Ik zie het er overigens nog wel van komen dat het een kabinet PvdA/GL, VVD en BBB wordt. Zowel VVD als BBB zullen liever samen tegengewicht bieden aan alleen PvdA/GL in plaats van in hun eentje aan PvdA/GL en nog een links/liberale wolk in de vorm van op zijn minst D66 en Volt, en wellicht nog SP of PvdD.